فواید و خواص زرشک برای سلامتی
زرشک از جمله خوراکی‌هایی که در غذای ما ایرانی‌ها معمولا زیاد از آن استفاده می‌شود. زرشک خواص و فواید زیاد و البته مضرات هم دارد. از جمله خواص درمانی زرشک می‌توان به کمک به درمان التهاب و از بین بردن انواع عفونت‌ها اشاره کرد. این میوه سرشار از بربرین و ویتامین C است. از خواص زرشک می‌توان به کمک به بهبود گلودرد و درمان سینوزیت و برونشیت اشاره کرد. در ادامه این مقاله از موراتوس همراه ما باشید تا در مورد فواید و خواص زرشک برای سلامتی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم.
زرشک چیست؟
زرشک، نهالی همیشه سبز و اغلب خاردار است که از دیرباز از برگ، ریشه، پوست و میوه آن به عنوان دارو مورد مصرف قرار می گرفته است و علاوه بر ایران، در بخشی از اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی و آفریقا نیز یافت می‌شود، اما بیشترین پراکندگی را در ایران دارد و بومی ایران به حساب می‌آید و کشور ما بزرگترین تولیدکننده زرشک در جهان است.
این گیاه پرخاصیت، گونه های مختلفی دارد و با توجه به طعم دلپذیر و رنگ خود، جایگاه خاصی در تهیه فرآورده‌های غذایی دارد و با شناخت ماده مؤثره آن به نام «بربرین» که خاصیت دارویی دارد، در صنایع دارویی نیز نقش به‌سزایی پیدا کرده است. خواص میوهاین گیاه قرمز رنگ، کوچک و بیضوی شکل است که طعم ترشی دارد.
زرشک از نظر طب سنتی ایرانی، دارای طبعی اصطلاحا سرد و خشک دارد و به عنوان ضدتب و تنظیم ضربان قلب شناخته شده است. ولی خواص زرشک، محدود به همین موارد نمی‌شود. تا به حال برای زرشک بیش از ۵۰۰ گونه در سراسر جهان شناسایی شده است که از این بین، چهار یا بعضاً هفت گونه شناخته شده‌تر هستند و در ایران، به خصوص در خراسان یافت می‌شوند.
شما عزیزان می توانید برای خرید اینترنتی زرشک تازه به وبسایت موراتوس مراجعه کنید.
10 تا خواص بینظیر مصرف زرشک
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : کمک به مدیریت دیابت
زرشک به خاطر داشتن بربرین ممکن است در مدیریت دیابت نقش داشته باشد. مطالعات نشان داده اند که بربرین نحوه واکنش سلول ها به هورمون انسولین که میزان قند خونرا تنظیم می کند، بهبود می بخشد که به نوبه خود به کاهش سطح قند خون کمک می کند.
مطالعات گوناگونی بر روی خواص زرشک صورت گرفته است. مطالعه ۳ ماهه بر روی ۳۶ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که مصرف ۱.۵ گرم بربرین در روز منجر به کاهش ۲ درصدی هموگلوبین A1c – معیاری برای کنترل میانگین قند خون در ۳ ماه گذشته – در مقایسه با مقادیر پایه شد. در واقع، محققان دریافتند که بربرین همچون قرص دیابت متفورمینبر قند خون و هموگلوبینA1c اثر می گذارد. مطالعه ۸ هفته ای روی ۳۰ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که مصرف روزانه ۲ میلی گرم عصاره زرشک خشک باعث کاهش هموگلوبین A1c و کاهش قابل توجه سطح قند خون در مقایسه با گروه دارونما شد.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : حفظ سلامت پوست و مو
استفاده از ویتامین سی برای کلاژن ساختن و داشتن پوستی روشن و شفاف بر کسی پوشیده نیست. تولید ملانوما با این ماده به کم‌رنگ شدن لکه‌های پوستی کمک می‌کند. هم چنین در به تعویق انداختن پیری پوست و بروز علائم آن اثرگذار خواهد بود. سلامت و درخشندگی موها در اثر بهبود گردش خون و تغذیه بهتر پوست و مو از دیگر فواید زرشک، عنوان می‌شود.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : کاهش کلسترول خون
یکی از مزایای زرشک برای کاهش چربی خون این است که این میوه حاوی فیبرغذایی بالایی هست که می‌تواند کلسترول بد را از بدن دفع نماید. همچنین زرشک شامل اسیدهای آلفا لینولنیک است که می‌تواند باعث کاهش سطح تری‌گلیسرید شود و به حفظ سلامتی قلب کمک کند. ضمناً مصرف زرشک می‌تواند به پاکسازی کبد کمک نماید که نتیجه‌ی آن در کاهش سطح کلسترول خون قابل مشاهده است.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : کمک به غلظت خون
مصرف زرشک، به‌خصوص زرشک پفکی باعث کاهش غلظت خوندر افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و از ایجاد لخته خون جلوگیری می‌کند. آب زرشک بهترین رقیق‌کننده خون است که با کاهش غلظت خون باعث پایین‌آمدن فشارخون می‌شود. البته اگر هدف از مصرف زرشک برای غلظت خون و کاهش آن باشد باید بدون نمک مصرف شود. چرا که آب زرشک همراه با نمک، فشارخون را بالا می‌برد. بیمارانی که فشارخون پایین دارند، می‌توانند زرشک با نمک میل کنند.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : درمان اسهال
براساس مطالعاتی که به‌تازگی روی زرشک انجام شده است، با استفاده از ماده بربرینی که در زرشک پفکی 200 گرمی وجود دارد می‌توان با عفونت‌های باکتریایی، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها مبارزه کرد. بربرین با تحریک تولید گلبول‌های سفیدی به نام ماکروفاژ (درشت خوارها) به درمان التهاب دستگاه گوارش و اسهال کمک می‌کند.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : سلامت چشم
این گیاه حاوی مقادیر زیادی ویتامین C است که یک آنتی‌اکسیدان قوی می باشد. ویتامین C می‌تواند در مقابله با آسیب‌های اکسیداتیو و پیری زودرس چشم مؤثر باشد. علاوه بر این، زرشک دارای ترکیباتی مانند آنتوسیانین‌ها است که این ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی، می‌توانند در کاهش خطر بروز بیماری‌های چشمی موثر باشند. خاصیت ضد التهابی زرشک همچنین می‌تواند در کاهش التهابات مرتبط با بیماری‌های چشمی مانند التهاب قرنیه و التهاب اپتیک کمک کند. از این رو مصرف منظم زرشک و استفاده از آن به عنوان یک بخش از رژیم غذایی سالم می‌تواند به حفظ سلامت چشم‌ها و پیشگیری از بعضی از مشکلات چشمی کمک کند.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : پیشگیری از سندروم متابولیک
خوردن زرشک ممکن است به جلوگیری از «سندروم متابولیک» کمک کند. این سندروم باعث بروز خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت می‌شود. به طور خاص از جمله فواید زرشک می‌توان به محافظت بدن از چاقی، افزایش قند خون، کلسترول، تری گلیسرید و فشار خون بالا اشاره کرد. همه این‌ها از عوامل اصلی خطر در سندروم متابولیک هستند. زرشک علاوه بر کاهش عوامل خطر سندروم متابولیک به کاهش «استرس اکسیداتیو» در کسانی که قبلا به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اند، کمک می‌کند. استرس اکسیداتیو در نتیجه آسیب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد اتفاق می‌افتد.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : موثر در سلامت دندان
احتمالا به این دلیل که بربرین خاصیت ضد التهابی دارد، عصاره زرشک می تواند با التهاب مبارزه کرده و به درمان بیماری های التهابی دندان مانند التهاب لثه که با تجمع پلاک، تورم و تحریک لثه ها همراه است، کمک کند. یک مطالعه روی ۴۵پسر ۱۱ تا ۱۲ سال نشان داد که استفاده از ژل دندانی زرشک به مدت ۲۱ روز باعث کاهش پلاک و التهاب لثه به میزان قابل توجهی نسبت به دارونما شده است.
این مطالعه همچنین نشان داد که ژل زرشک نسبت به خمیر دندان ضد پلاک خاصیت بیشتری دارد، اما نتایج قابل توجه نبود. این نتایج نشان می‌دهند که استفاده از خمیردندان عصاره زرشک ممکن است سلامت دندان را بهبود بخشد، اما تحقیقات بیشتری در مورد خواص زرشک در این زمینه نیاز است.
به طور خلاصه می توان گفت با توجه به اینکه بربرین خاصیت ضد التهابی دارد، ژل های دندانی حاوی زرشک احتمالا به درمان التهاب لثه و التهاب دهان کمک می کنند. با این حال، تحقیقات هنوز محدود است.
کبد و کیسه صفرا را پاک می‌کندکبد از خون ما سم‌زدایی می‌کند، صفرا را برای هضم چربی تولید می‌کند، هورمون‌ها را تجزیه می‌کند و ویتامین‌های ضروری، مواد معدنی و آهن را ذخیره می‌کند. وظیفه اصلی کیسه صفرا، ذخیره صفرای غنی از کلسترول است که توسط کبد ترشح می‌شود. صفرا همان چیزی است که به بدن شما کمک می‌کند تا غذاهای چرب را هضم کند.
فواید و خواص زرشک برای سلامتی : خواص آب زرشک برای لاغری
از آن‌جایی که بربرین موجود در زرشک پفکی 450 گرمی ترشح آنزیم‌های آدنوزین و پرتوئین را کنترل می‌کند، می‌تواند سوخت و ساز را بدن را بالا ببرد و به لاغری و کاهش وزن کمک کند. شما می‌توانید برای بهره‌مندی از این خواص عالی، نوشیدنیزرشک یا دمنوش زرشک را روزانه مصرف کنید.
مواد مغذی موجود در زرشک
زرشک یک منبع بسیار غنی از مواد مغذی است. این میوه حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که برای سلامت بدن بسیار مفید هستند. به عنوان مثال، زرشک حاوی مقدار زیادی ویتامین C است که به تقویت سیستم ایمنی، حفظ سلامت پوست و جذب بهتر آهن کمک می‌کند. همچنین، زرشک دارای ویتامین‌های گروه B، ویتامین K و ویتامین E است که در عملکرد سیستم عصبی، جذب کلسیم و حفظ سلامت قلب و عروق نقش دارند.
بربرین (berberine) موجود در زرشک یک ترکیب درمانی با فعالیت آنتی اکسیدانی است که اثرات ضد التهابی و فوایدی مثل کاهش سطح قند خون و کلسترول، کند کردن پیشرفت سلول‌های سرطانی و مبارزه با عفونت‌ها دارد.
علاوه بر ویتامین‌ها، زرشک حاوی مواد معدنی مهمی نیز می‌باشد. این میوه دارای پتاسیم، مس، منگنز و روی است که در حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها، فعالیت آنزیمی، ساخت بافت و سلامت استخوان‌ها و پوست نقش دارند.
به علاوه، زرشک حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند آنتوسیانین‌ها است (رنگ قرمز روشن میوه زرشک به دلیل وجود رنگدانه های آنتوسیانین است) که در تقویت سلامت مغز و قلب، درمان کم خونی، مقابله با آسیب‌های اکسیداتیو و پیری زودرس بدن موثر هستند. این آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند در کاهش التهاب، محافظت از سلول‌ها و جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های مزمن نقش بسزایی ایفا کنند.
جالب است بدانید که 28 گرم از زرشک خشک حاوی 89 کالری، 1 گرم پروتئین و 1 گرم چربی، 18 گرم کربوهیدرات، 3 گرم فیبر و 213 درصد از مقدار روزانه مورد نیاز ویتامین و 15 درصد از از مقدار روزانه مورد نیاز آهن می باشد.
طریقه مصرف گیاه زرشک
همان طور که می‌دانید در کنار بسیاری از غذاهای اصیل ایرانی زرشک استفاده می‌شود و استفاده از مشتقات زرشک بین مردم ایران بسیار جا افتاده و رایج است.
جوشانده زرشک
تقریبا ۱۵ گرم پوست ساقه، ریشه یا میوه زرشک را به یک لیتر آب اضافه کنید و منتظر بمانید تا به جوش بیاید. سپس حرارت را قطع کنید و اجازه دهید این جوشانده ده دقیقه در دمای اتاق بماند. در آخر تفاله‌های جوشانده را صاف کنید و برای شیرین کردن آن استفاده از عسل یا شکر رایج است. مقدار جوشانده‌ای که هر فرد مجاز است در روز مصرف کند، سه فنجان و در فاصله بین غذاها است .
شربت زرشک
نیم لیتر آب زرشک همراه با نیم لیتر آب سیب و نصف این مقدار آبلیمو و ۵۰۰ گرم شکر را با هم مخلوط کنید و حرارت دهید تا قوام آید.
سخن پایانی
زرشک گیاهی با خواص درمانی بیشمار، سم‌زدای قوی و آرام‌بخش طبیعی است که سرشار از ویتامین ب، ث و مواد مغذی است که به‌صورت عصاره، دمنوش یا جوشانده و شربت خوراکی یا به‌صورت موضعی و ماسک قابل استفاده است. از فواید زرشک می‌توان به کنترل قند خون، پایین‌آوردن فشارخون، پاکسازی کبد چرب و تقویت سیستم ایمنی بدن اشاره کرد. البته زیاده‌روی در مصرف زرشک و آب زرشک در بلندمدت خطرات و مضراتی برای بدن انسان به‌دنبال دارد و ممکن است باعث اختلال در عملکرد کبد و معده شود.
